“Burada iyi misiniz?”

Kondüktör bu soruyu sorduğunda neredeyse kendimden şüphe duydum. Herhalde bu kişinin bana bunu sorması lazım. Daha önce gözlerimiz birkaç kez buluşmuştu ve bana attığı bakıştan, bu adamın bana bunu soracağını önceden tahmin etmiştim. Şüphem doğrulandığında kendimi rahatsız hissettim.

“Evet, burada oturabilirim. Geçerli birinci sınıf biletim var. Ama... Neden bana bunu soruyorsunuz?”

Sadece sordum. Sessiz kalamadım. Neden kalayım ki? Galiba önyargılı kondüktörü yakalamıştım. Sorusu kendi içinde o kadar da korkunç değildi. Ama bana bakışı, tonlaması ve bunu izleyen açıklama beni daha da kızdırdı.

“Evet, burada tek başına oturuyorsunuz. Tuhaf.”

Burada oturmam çok mu tuhaf? Birinci sınıfta oturamayacak kadar genç miyim? Yoksa çok mu siyah? Burada tek başına oturan yaşlı bir beyaz adama da aynı soruyu sorar mıydı?

“Hakikaten de burada tek başıma oturuyorum. Yine de bana bu soruyu neden sorduğunuzu hala anlamıyorum.”

“Son günlerde birkaç kişi bunu fırsat bildi de.”

Bundan yararlanacağımı varsaydığını mı söylüyor? Birinci ve ikinci sınıfın ne olduğunun çok net bir şekilde belirtildiğini düşünüyorum. Burada bilinçli olarak geçerli bir biletle oturuyorum.

“Ben bunu asla yapmam efendim. Buranın birinci sınıf olduğunu biliyorum. Açıklamanız biraz tuhaf geldi. Özellikle bu hafta yaşananlarla ilgili olanlar.” [1]

Telsizi kapanıyor. Kondüktörün konuşmadan çıkması için iyi bir neden bu. Beden dilindeki rahatsızlığı görüyorum ve başka bir kabine koşuyor. Konuşmamızı bitirmek için geri geleceğini düşünerek geride kalıyorum ama biraz sonra benden kaçtığını görüyorum. Yazık oldu.

Beni yanlış anlamayın. Genel olarak iyi bir hayatım var. Okuma iznim, annem ve iyi bir erkek arkadaşım var. İyi bir işim var ve genel olarak mutluyum. Ama bu masum görünümlü olaylar benim başıma çok sık geliyor. Dükkandan bıçak aldığımda insanlar benden kaçıyor. Tiyatroya gittiğimde beni tekrar tekrar kontrol edip, hatta gülüyorlar. İnsanlar onları eleştirdiğimde bana isimler takıyor. Beni profesyonel buluşmalarda gördüklerinde şaşırıyorlar çünkü “çok özel bir konuğum”. Artık bu konuda dilimi tutmayacağım. Ben herkesten az ya da çok değilim. Yeter artık.

Siyahların hayatı önemlidir [2]. Aslında çılgın bir cümle. Çok şey ifade ediyor.

Bir farkı gösteriyor. İnsanlara nasıl davranıldığı konusunda bir fark. Bu dünyadaki yaşamın beyaz olmayan insanlar için beyazlardan farklı olduğu konusunda bir fark. Keşke söylemek zorunda kalmasaydım dediğim bir cümle. Ama geçen ay söylemek zorunda kaldım. Fark, ABD'deki gibi büyük olabilir. Ama aynı zamanda, Hollanda'da çoğu zaman olduğu gibi, ince ve zehirli de. Bu ülkede, sadece insanlar arasındaki iletişime değil, aynı zamanda sistemlerimize de işlemiş. Vergi ve Gümrük İdaresi'ndeki etnik profili, iş başvurusundaki şansın yapısal olarak daha az olduğunu ve okullar göz önüne alındığında düşük referans oranlarını düşünün.

Ve hepsinden önemlisi: bu fark bilinçli ve bilinçsiz olarak mevcut. Önyargı insandır, etrafımızdaki dünyayı bu şekilde daha iyi anlarız. Ama bunların ifade edilmesi gerekmez. Kondüktörün önyargısını ifade ettiğinin farkında olmadığına, ama önyargısının oldukça derin olduğuna inanıyorum. 

Bu hikaye Naomi tarafından orijinal olarak Hollandaca yazılmıştır.

Dipnotlar

[1] Bu konuşma, Amsterdam'da Black Lives Matter protestosunun yapıldığı ve o hafta (Haziran 2020) çok konuşulan bir hafta içinde gerçekleşti. Korona zamanlarında protesto etmenin akıllıca olup olmadığı konusunda da tartışmalar vardı.

[2] İngilizce “Black Lives Matter”.